Zginęli za dawanie Żydom chleba, ukrywali rodziny żydowskie – z powiatu węgrowskiego jest najwięcej Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata wyróżnionych przez Instytut Yad Vashem. Jak podkreślano, żaden inny powiat nie ma aż tak wielu wyróżnionych tym tytułem. To właśnie takim rodzinom poświęcona była tegoroczna Retrospektywa Festiwalu NNW w Łochowie.
Osoby, które niosły pomoc narażając życie uhonorowaliśmy 27 października w Łochowie Drzwiami do Wolności Festiwalu Filmowego NNW. W MiGOK otwarta została wystawa „Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata w gminie Łochów”. Widzowie w czasie dwudniowej Retrospektywy mogli zobaczyć takie filmy, jak: „Ulmowie. Błogosławiona rodzina „ reż. Dariusz Walusiak, „Stanisław Helski. Dlatego” reż. Michał Tors, “Matusia” reż. Maciej Fijałkowski, “Panna opętana” reż. Maciej Pawlicki, „Grupa Pileckiego”, reż. Grzegorz Juchiewicz i „Życie za życie”, reż. Arkadiusz Gołębiewski.
Podczas Gali Retrospektywy pan Artur Lis – dyrektor MiGOK w Łochowie – podkreślał, jak dużym zaskoczeniem było odkrycie, że w gronie Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata Instytutu Yad Vashem największą grupę stanowią mieszkańcy powiatu węgrowskiego.
„Takimi wydarzeniami zmieniamy narrację na temat tego jak Polacy zachowywali się w czasie II wojny światowej” – mówił z kolei Marek Renik, wicestarosta powiatu węgrowskiego – „Ważne jest, by przywracać prawdę. Możemy być dumni z tego, że tacy ludzie u nas mieszkali . Powstał ślad, którego nie da się wymazać. W każdej miejscowości można na pewno znaleź takie historie i warto to robić, bo one budują naszą tożsamość i świadomość. Dziękuję za Festiwal NNW, za to co robicie”. Zwracając się do rodzin osób uhonorowanych powiedział – „Państwa rodziny długo czekały na to, żeby ktoś powiedział, że to co robili to coś ważnego, coś cennego i cieszę się ze to się dzisiaj mogło stać. Dziękuję Festiwalowi NNW, ze dzisiaj stało się możliwe”.
Uroczystą galę Retrospektywy Festiwalu NNW w Łochowie uświetnił koncert sopranistki lirycznej Katarzyny Piątkowskiej, która przy akompaniamencie pianisty Wojciecha Świętońskiego zaśpiewała znane pieśni patriotyczne zbierając owacje na stojąco.
Uhonorowani Drzwiami do Wolności podczas Retrospektywy Festiwalu Filmowego NNW w Łochowie:
Kazimiera i Bolesław Powierzowie z Karczewizny w gminie Łochów. Zatrudnili do pracy Chawę Kindreich, która zbiegła z getta w Jadowie latem 1942 r. Początkowo jej prawdziwa tożsamość nie była im znana, ale nawet gdy ją poznali, nie mieli nic przeciwko temu, by u nich mieszkała. Gdy w okolicy pojawiali się Niemcy, Chawę (nazywana Irenką) natychmiast ukrywano ją w bezpiecznym miejscu. Chawa przebywała u Powierzów do końca wojny, potem wyjechała do Izraela. W 1993 r. Instytut Yad Vashem przyznał rodzinie tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Chawa (nazywana ciocią Irenką) nadal odwiedza rodzinę.
Statuetkę wręczył Pan Robert Gołaszewski, burmistrz Łochowa a odebrały – córka uhonorowanych pani Maria Barabara Piskorz oraz wnuczka Wioletta Lersik. „Od pięciu lat nie mamy wieści od cioci Irenki, tam teraz trwa przecież wojna, ale mamy nadzieję, że jeszcze nas odwiedzą” – mówiła w czasie gali pani Maria.
Marianna Mioduszewska i jej syn Stanisław. W czasie II wojny światowej mieszkali we wsi Łojew w gminie Łochów. Pan Stanisław przed wojną znał wielu okolicznych Żydów. Bliższe więzy łączyły go z Pinchasem Posesorskim z Ostrówka, z którym handlował zbożem. We wrześniu 1942 r., w okresie deportacji Żydów do obozu śmierci w Treblince, Posesorski przyszedł do Mioduszewskiego z żoną Sarą i trojgiem dzieci prosząc o schronienie. Rodzina żydowska została ukryta najpierw w stodole, a później w stajni. Wiedziała o tym tylko matka Stanisława Mioduszewskiego. Mioduszewski jednocześnie dostarczał także żywność Żydom ukrywającym się w pobliskich lasach, w tym zbiegom z obozu w Treblince. W 1985 r. młodszy syn Posesorskich – Icchak, mieszkający w Kanadzie, przyjechał z rodziną do Łojewa. To właśnie za jego sprawą w 1995 r. nadano Mioduszewskiemu tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata.
Statuetkę wręczył Arkadiusz Gołębiewski – dyrektor MFF NNWa odebrał syn uhonorowanych pan Jerzy Mioduszewski wraz z żoną. „Pamietam ten przyjazd w latach osiemdziesiątych, wzruszenie taty, jak siedzieli sobie i wspominali trudne czasy, pamietam potem jak pojechaliśmy do Warszawy odebrać medal Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Mój tata byłby szczęśliwy. Dziękuję bardzo” – mówił pan Jerzy.
Marianna i Leon oraz ich syn Stefan Lubkiewiczowie z Sadownego w pow. Łochów. Przed wojną Leon Lubkiewicz prowadził we wsi Sadowne piekarnię. W okresie okupacji była ona oficjalnie nieczynna, ale właściciel dokonywał w niej nielegalnego wypieku chleba i sprzedawał go lub dawał za darmo Polakom i Żydom. Najstarszy syn Stanisław otrzymał w 1942 r. zezwolenie na wypiek i sprzedaż tzw. chleba kontyngentowego, w związku z czym uruchomił w Sadownem własny zakład piekarski i także wspomagał Żydów nielegalnymi wypiekami. 13 stycznia 1943 r. we wsi pojawiła się grupa niemieckich żandarmów. Zatrzymali dwie młode Żydówki i zainteresowali się niesionym przez nie bochenkiem chleba. Kobiety ujawniły, że otrzymały go od Leona Lubkiewicza. Żydówki zostały zastrzelone na miejscu a żandarmi wkroczyli do domu Lubkiewiczów, zabili Leona, jego żonę Mariannę i próbującego się ratować ucieczką ich syna Stefana. W 1997 r. Yad Vashem uznał Mariannę i Leona Lubkiewiczów oraz ich syna Stanisława za Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata.
Statuetkę wręczył pan Marek Renik wicestarosta Powiatu Węgrowskiego a odebrała pani Grażyna Olton z domu Lubkiewicz. „Chciałam bardzo podziękować za to wyróżnienie. Żałuję, że mój mama nie doczekała tej chwili, niestety nie doczekała także momentu, w którym dziadki zostali wyróżnieni w 1997 roku. Bardzo tego żałuję” – mówiła pani Grażyna.
Paweł Wojciech Skupiński – w połowie lat 80, jeszcze będąc nastolatkiem, włączył się aktywnie w działalność opozycyjną. Kolportował nielegalne wydawnictwa i ulotki na terenie warszawskich zakładów pracy, uczestniczył w malowaniu napisów na murach (w ramach Federacji Młodzieży Walczącej), brał udział w licznych demonstracjach i uroczystościach patriotycznych. W 1987 r. nawiązał współpracę z Solidarnością Walczącą i Międzyzakładowym Komitetem Robotniczym „Solidarność” w Hucie Warszawa. 3 marca 1988 r. został zatrzymany w trakcie kolportażu ulotek i próby zorganizowania nielegalnej manifestacji w pobliżu Huty (akcja zorganizowana wraz z Grzegorzem Ilką i Piotrem Ikonowiczem z PPS). W wolnej Polsce – organizator wielu wydarzeń kulturalnych jak koncerty i wystawy patriotyczne poświęcone m.in. bohaterom Grudnia ’70, współproducent i producent filmów o Żołnierzach Wyklętych ( m.in. z jego inicjatywy powstał pokazywany w tym roku podczas Festiwalu NNW w Gdyni film „Grupa Pileckiego”).
Statuetkę wręczył na ręce Pana Pawła Wojciecha Skupińskiego pan Artur Lis – dyrektor Miejskiego i Gminnego Ośrodka Kultury w Łochowie. „Pomysł na film ‘Grupa Pileckiego’ powstał tu, w Łochowie, przy pracy z Arturem Lisem nad projektem ‘Jura’. Chcieliśmy pokazać te historie i osoby, które były pomijane i zapomniane a odegrały ważną rolę w życiu i dokonaniach Pileckiego. Nie ma Raportu z Warszawy Pileckiego, nie ma dokumentów z tego co działo się w Warszawie za czasów komuny i mam nadzieję, że ktoś z historyków wróci kiedyś do tego tematu” – mówił pan Paweł odbierając uhonorowanie.
Retrospektywie Festiwalu NNW tradycyjnie towarzyszyły zorganizowane 26 października Interaktywne Warsztaty Filmowe dla młodzieży. Młodzież SP. Nr. 3 z Łochowa dowiedziała się na czym polega praca z kamerą, zarówno od strony operatora, jak i reżysera czy dziennikarza. Nauczyli się, jak przeprowadzać wywiady, jak ustawiać najlepszy kadr, co jest najważniejsze w kręceniu filmów np. dokumentalnych.
Organizatorami wydarzenia są Stowarzyszenie Scena Kultury, Miejski i Gminny Ośrodek Kultury w Łochowie we współpracy ze Szkołą Podstawową nr. 3 im. Marii Konopnickiej w Łochowie.
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego oraz ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego pochodzących z Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Wydarzenie odbywa się pod patronatem honorowym Burmistrza Łochowa Roberta Gołaszewskiego oraz Senator RP Marii Koc.
