Niemcy pilnie śledzą sprawę reparacji

Debatę Reparacje – jak przekonać świat do naszych racji? poprowadził Michał Karnowski, a udział w niej wzięli: Magdalena Gawin (dyrektor Instytutu Pileckiego), Arkadiusz Mularczyk (wiceminister MSZ), dr hab. Konrad Wnęk (dyrektor Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego), Maciej Aleksiejuk (Archiwa Państwowe w Warszawie).

Muszę powiedzieć, że prace nad raportem były uważnie obserwowane przez stronę niemiecką, i mam poczucie, że cała akcja przeciwko Polsce dotyczącą praworządności była zainicjowana właśnie z tego powodu. W odpowiedzi na to rząd polski rozwinął działania dyplomatyczne. Raport został przetłumaczony na wiele języków, podjęliśmy szereg działań informacyjnych, odbyłem setki spotkań z dziennikarzami i politykami na zachodzie. Okazało się, że dla wielu z nich sprawa naszych ofiar podczas II wojny światowej jest kompletnie nieznana. To pokazuje ignorancję polityków, dyplomatów, dziennikarzy na całym świecie – mówił Arkadiusz Mularczyk.

Widać, że udało się choć trochę przeorać świadomość międzynarodową, Niemcy są w ofensywie. Ta presja przez nas wywierana jest dla nich bardzo dokuczliwa. Wynajęto firmy lobbingowe, żeby oczernić Polskę, mamy wysyp artykułów o polskich obozach koncentracyjnych i polskich gettach, aby obniżyć rangę działań Polski w sprawie reparacji. Niemcy wydają rocznie 600 mln euro na budowanie swojego wizerunku.

Niemcy zmieniły się po zjednoczeniu, to nie jest ten sam kraj – opowiadała Magdalena Gawin. Jednym z celów niemieckiej polityki jest dążenie do tego, aby nie uznać Polski za ofiarę, Niemcy Niemcy prowadzą narrację, że sytuacja jest bardziej skomplikowana, że Polacy byli często współsprawcami zbrodni. Niemcy nie zmienią swej strategii wobec nas – gorzko skonstatowała dyrektor Instytutu Pileckiego.

Dodać trzeba, że sam Instytut wrósł w panoramę Berlina. Przychodzą do niego zwykli ludzie, turyści, ale i naukowcy czy badacze. To wielki sukces. Polityki historycznej nie da się prowadzić z Warszawy, trzeba być na miejscu, w danym kraju, znać jego zwyczaje, mówić w sposób dla tamtych ludzi zrozumiały. Należy tworzyć instytucje poza granicami kraju. To jest podstawa dobrej polityki pamięci.

Naród, który nie prezentuje światu swojej historii musi się liczyć z tym, że ktoś inny zrobi to za niego. Polityka historyczna to umiejętność opowiadania o sobie, a my w latach 90. byliśmy biednym krajem, nie było nas stać na rozbudowę katedr uniwersyteckich. Robimy to od niedawna, ale na efekty tej pracy potrzebujemy czasu. Inwestycja w naukę przynosi efekt po 15 latach. To wymaga niezbędnej determinacji – dodała Magdalena Gawin.

Prof. Konrad Wnęk przyznał, że nawet w Polsce nie jest łatwo zmienić opinię publiczną, choć rok temu żądania reparacyjne popierało 54 proc. Polaków, a teraz jest to 58 proc. Rolą ISW jest dokumentowanie i upowszechnianie wiedzy, ale Polska stoi naprzeciwko wielu bogatym instytucjom niemieckim, które finansują stypendystów, liderów opinii, tłumaczą książki, artykuły.

Dodać trzeba, że Raport nigdy nie został zaatakowany, jeśli chodzi o kwestie merytoryczne i naukowe. Pracownicy ISW są za to pytani często o metodologię badań przez inne kraje, które też zastanawiają się nad wystąpieniem z roszczeniami.